“Turan” etno-folklor ansamblı türk dünyasının mədəni irsini qeyd edir [EKSKLÜZİV]

15 il əvvəl Qazax Milli Konservatoriyasının bir qrup tələbəsi həqiqətən ansamblı türk dünyasının yaratmaq üçün bir araya gəldi – “Turan” etno-folklor ansamblı.

Bu gün bu ansambl zəngin və canlı türk musiqi mədəniyyətinin parlaq nümunəsi kimi dayanır.

Bauirzhan Bekmukhanbet, Serik Nurmoldaev, Maksat Medeubek, Jantu Dadabayev və Erjigit Aliyev də daxil olmaqla beş inanılmaz istedadlı üzvdən ibarət Turan etno-folklor ansamblı 50-dən çox məşhur xalq çalğı alətlərini, o cümlədən dombra, zhetygen, kobyz, shorterzbyz, sybyz və sıbızı nümayiş etdirir.

“Turan” etno-folklor ansamblı yarandığı gündən dünyanın hər yerindən musiqisevərləri heyran etməyə və ruhlandırmağa davam edir.

Bu il ansamblın on beş illiyini qeyd edən ansambl üzvü Serik Nurmoldaev öz fikirlərini Azernews ilə bölüşmək üçün vaxt taparaq türk xalq musiqisinin insanları birləşdirən və keçmişin ənənələrini yaşatmaq gücünü vurğuladı.

– Turan etno-folklor ansamblının on beş yaşı tamam olur. Ansamblın tarixi nədir?

– “Turan” etno-folklor ansamblı çox vaxt orkestr adlandırılır, çünki biz tam hüquqlu bir orkestr olaraq 50-dən çox musiqi alətində ifa edirik. Hər bir ansambl üzvü ondan çox musiqi alətində ifa edir. Ona görə də bizi multiinstrumentalistlər adlandırırlar. “Turan” etno-folklor ansamblı 2008-ci ildə Kurmanqazi adına Qazax Milli Konservatoriyasının divarlarında yaradılıb. O vaxt biz ikinci kurs tələbəsiydik. Hələ tələbə ikən xalqımızın tarixi, mədəniyyəti ilə maraqlanırdıq. Hələ uşaqlıqdan bizdə xalq musiqisinə həvəs aşılanıb. 2007-ci ildə tale beşimizi bir araya gətirdi. O zaman biz musiqi improvizasiyaları etmək üçün bir yerə yığışırdıq. Sonradan bu improvizasiyalardan ansamblın indiki əsərləri yarandı. Eşitdiyiniz bütün bəstələr Turan etno-folklor ansamblının beş üzvünün yaratdığı orijinal əsərlərdir. Bu bəstələr dastarxanda (stolda), məşq otaqlarında, sadəcə olaraq, musiqi ilə oynamağı və ünsiyyət qurmağı sevdiyimiz vaxtlarda yaradılmışdır.

“Turan” etno-folklor ansamblı bu il on beş illiyini qeyd edir. Ötən illər ərzində biz böyük işlər görmüşük və dünyanın 122-dən çox şəhərində 3000-dən çox solo konsert vermişik. Biz Nyu-Yorkdakı Karnegi Holl, Vaşinqtonda Con Kennedi adına İfaçılıq Mərkəzi və Konzerthaus Berlin kimi məşhur məkanlarda çıxış etmişik. Türk dünyasının irsi olan xalq musiqisinin bütün dünyada məşhur olması ilə fəxr etməyə bilmirik. “Turan” etno-folklor ansamblı bu gün Türk dünyasının musiqi brendidir. Biz bundan sonra da bu istiqamətdə fəaliyyətimizi davam etdirəcək və mədəniyyətimizin inkişafına daha çox töhfə verməyə çalışacağıq.

– “Turan” etno-folklor ansamblı öz yubileyini böyük dünya turnesi ilə qeyd edib, bir sıra ölkələrdə, o cümlədən Azərbaycanda olub. Bakıda keçirilən konsertlə bağlı təəssüratlarınızı bölüşə bilərsinizmi?

– 2023-cü ildə yubileyimiz şərəfinə bir çox ölkələrə səfər etdik. ABŞ, Avropa və Asiyaya qastrol səfərinə getdik. Türkiyə, Azərbaycan kimi qardaş türk ölkələrimizə də səfərlər etdik. Qeyd etmək istərdim ki, biz Azərbaycanı çox sevirik və bu, təkcə qardaşlıq münasibətlərinə aid deyil. Azərbaycan gözəl təbiəti, zəngin mədəniyyəti, ecazkar musiqisi, qonaqpərvər insanları ilə heyran etməyə bilməz gözəl ölkədir. Ansamblın üzvləri dəfələrlə Azərbaycanda, o cümlədən Bakı, Gəncə, Quba kimi şəhərlərdə olmuşlar. Gələcəkdə biz çox istərdik ki, Azərbaycanı böyük tura daxil edək.

Azərbaycandan ilham alan “Turan” etno-folklor ansamblı öz repertuarına bir neçə əsər və Azərbaycan xalq mahnılarının yozumlarını daxil edib. Ümid edirik ki, bizim musiqi tərcüməmiz azərbaycanlıların xoşuna gələcək. Tezliklə Azərbaycan xalq mahnısına klip çəkiləcək və düşünürəm ki, Azərbaycanda özümüzün ilham aldığımız ab-havanı hələ də musiqi vasitəsilə tam şəkildə çatdıra biləcəyik.

S: Musiqi üslubunuz necə formalaşıb?

– “Turan” ansamblının musiqi üslubunun formalaşması çox vaxt aparıb. Tələbə olaraq çoxlu musiqi dinləyirdik. Xur Xur Tu kimi korifeylərdən ilham almışıq. Bütün bu yaradıcılıqdan ruhlanaraq və türk qardaş xalqlarının bütün adət-ənənələrini tamamilə özündə cəmləşdirərək, vahid bir şey yaratmağa qərar verdik. Biz birik, qardaş ölkələrik, vahid mədəniyyətimiz var. O, çox mənəvi cəhətdən zəngindir, ona görə də qərara gəldik ki, bizim üçün beşik olan böyük sivilizasiya olan Böyük Turan mədəniyyətini inkişaf etdirək. Ona görə də bu üslub məhz müəllimlərimizin, valideynlərimizin, təbiətin özünün, müxtəlif ölkələrdəki qastrollarımızın bizdə bəslədiyi sevgi, çoxlu əmək, bilik sayəsində formalaşıb. Azərbaycandan çoxlu dostlarımız var. Biz qardaş ölkələrimizi çox sevirik və ümumi mədəniyyətin təbliği üçün işləməyə hazırıq.

– Sizcə, etnik musiqi bu gün populyardırmı?

– Əminliklə deyə bilərəm ki, bu gün etnik musiqi çox populyardır. Təəssüf ki, indi çox az insan yalnız müasir tendensiyalara can atır. Ona görə də şəxsiyyət axtarışına böyük ehtiyac var və bu hərəkat indi çox böyük sürətlə təcil qazanmağa başlayıb.

Hər bir ölkə, türk xalqı öz kökünə, adət-ənənələrinə hörmətlə yanaşır. Və hər bir ölkə özünəməxsus şəkildə öz mədəniyyətini inkişaf etdirmək üçün çox çalışır, ona görə də bu kimlik, yəni folklor, etnik mənsubiyyət indi bir çox ölkələrdə çox aktualdır.

Konsertlərdə türk mədəniyyətinə bələd olan müxtəlif insanlar bizə yaxınlaşır və orijinal adət-ənənələrimizi inkişaf etdirdiyimiz üçün bizə təşəkkür edirlər. Konsertlərimizdə iştirak edən ikinci qrup insan da var; bunlar bizim konsertlərimizdən əvvəl bu mədəniyyətlə tamamilə tanış olmayanlardır. Musiqimizi dinləyərək onlarda türk mədəniyyətini dərk etmək həvəsi oyanır.

Deyirlər ki, türk musiqisi kosmikdir. Orada çoxlu mistisizm var və o, əcdadlarımızla birbaşa əlaqəni təmsil edir. Bu müqəddəs musiqidir ki, insana onun kim olduğunu dərhal anlayır. Ona görə də türk musiqisi ölməzdir, zamansızdır və hər zaman aktual olacaqdır. Bizə gələn tamaşaçılar bunları deyirlər: “Biz dili başa düşmürük, türk mədəniyyəti haqqında heç nə bilmirik, amma hər çıxışınızdan sonra böyük təəssüratla qalırıq. Özümüzü tanımaq istəyimiz var. .”

Gördüyünüz kimi, DNT yaddaşı, gen hissləri və şəxsiyyətinizi tapmaq ehtiyacı oyanır.

S: Gələcəkdə hansı musiqi layihələri gözlənilir?

– Əslində, “Turan” etno-folklor ansamblının çoxlu layihələri var. Fevralın 29-da ansambl TAMYR adlı yeni layihəyə start verdi. Turan-ın artıq eksperimental miqyasda bir çox maraqlı layihələrin həyata keçirilməsinə təşəbbüs göstərməsi ilə yanaşı, biz də hazırda əhali arasında çox aktual olan mühazirələr və konsertlər təşkil edirik. Bu konsertlərdə biz təkcə musiqi ifa etmirik, həm də tamaşaçılara çoxəsrlik adət-ənənələr, musiqi alətləri haqqında məlumat verir, tamaşaçıların suallarını cavablandırırıq. TAMYR layihəsi bir növ interaktivdir. Konsertimizə gələn insan nəinki dinləyir, həm də çox şey öyrənir, türk mədəniyyətini bütün zənginliyi ilə kəşf edir. Bu format əvvəlcə bir saat yarım davam etmək üçün nəzərdə tutulmuşdu, lakin indi tamaşaçılar onun müddətini dörd saat uzatmağı xahiş edirlər. Axırıncı dəfə bu formatda konsertimiz dörd saat davam etdi.

Layihəni “Turan” etno-folklor ansamblı da simfonik orkestrlə birgə həyata keçirib. Layihə multiinstrumentalistlərdən ibarət folklor ansamblı və simfonik orkestri birləşdirir.

Tatarıstan, Qazaxıstan kimi müxtəlif ölkələrin bəstəkarları bizim üçün simfonik şeirlər və s. “Turan” etno-folklor ansamblı ABŞ, İsrail və Fransanın böyük simfonik orkestrləri ilə eyni səhnədə çıxış edib. Xalq və simfonik musiqini birləşdirən bu maraqlı əməkdaşlıq bütün dünyada məşhur olan Folk & Symphony kimi bir layihənin yaradılmasına təkan verdi.

Bizim “Zamanın Körpüsü” adlı başqa bir layihəmiz də var. Bu layihə çərçivəsində biz klassik musiqinin kamera kompozisiyasını da birləşdirdik. Layihədə “Turan” etno-folklor ansamblı ilə yanaşı, vokalçılar (soprano və tenor), pianoçu və violonçel ifaçısı da iştirak edir.

Bu kompozisiyada bir neçə əsər bəstələnmişdir. Biz birlikdə qədim qıpçaq himnini də canlandırdıq. Bunlar qədim şəhərlərdə aparılan qazıntılar zamanı tapılmış qədim qeydlərdir.

Alimlər səsyazma məlumatlarını deşifrə etdilər və biz bu notlardan musiqimizdə istifadə etdik. Bu layihəni konsertlərimizdə təqdim edirik.

İndi biz bütün türk ölkələrinin mədəniyyətini nümayiş etdirən TAMYR layihəsinə start veririk.

TAMYR layihəsi sayəsində bütün türk ölkələrinin birliyini musiqiləri və adət-ənənələri ilə göstəririk. Konsert proqramlarımızda bir çox türk ölkələrinin əsərləri yer alır.

Beləliklə, konsertimizə gələn insan xalq musiqisi vasitəsilə öz kökünü tanıyır.

TAMYR sözünün özünün üç mənası var. Birincisi, qədim türklərdən olan insanlar arasında qardaşlıq, qohumluq əlaqələri deməkdir. TAMYR sözünün kökü ağac deməkdir. Kök olmadan ağac mövcud ola və böyüyə bilməz. Buradan belə çıxır ki, kökümüzə, yəni soy-kökümüzə diqqət yetirməliyik.

Qazaxların sözü var: 62 tamır, yəni 62 damar. Bu damarlar insan bədəninin bütün həyati orqanlarını birləşdirir. Bütün bu anlayışları birləşdirməklə biz insanı birləşməliyik anlayışına yaxınlaşdırırıq. Biz öz mənəvi sərvətimizi bilməliyik və yalnız bundan sonra mənəvi cəhətdən inkişaf edə, mədəniyyətdə, incəsənətdə möhtəşəm bir şey yarada bilərik. Mən həqiqətən inanıram ki, hər bir insan öz əcdadına arxalanmalıdır. Və yalnız bundan sonra o, inkişaf edir və çiçəklənir.