Azərbaycanın NATO ilə əməkdaşlıq çərçivəsində sülh uğrunda mübarizəsi
Hazırda dünyanın ən güclü hərbi təşkilatı kimi tanınan Şimali Atlantika Alyansı və ya qısaca NATO ilə əməkdaşlıq çox postsovet ölkələrinin marağındadır. Hətta NATO-ya üzv olmağa can atan həmin ölkələrin bəziləri, xüsusən də keçmiş sol bloklar və keçmiş SSRİ-nin bəzi respublikaları təşkilata üzv olmağa can atırlar. Lakin bu cür hərəkətlər bəzən daha çox Rusiya və İranı narahat edir. Bəzi ölkələr NATO-ya üzv olmaq üçün hətta müharibə riskini də gözə alıblar.
Azərbaycana gəlincə, onun NATO ilə çox konkret əməkdaşlığı və tərəfdaşlığı var, lakin Bakı təşkilata üzv olmağı qarşısına məqsəd qoymayıb. NATO ilə əməkdaşlığın tarixi 1990-cı illərin ortalarına gedib çıxır. Azərbaycan Kosovo, Əfqanıstan və İraqda sülhyaratma əməliyyatlarında iştirak edib. Bundan başqa, Azərbaycan hərbçiləri NATO-nun bir sıra mərkəzlərində təlim keçiblər. Lakin geosiyasi vəziyyəti nəzərə alaraq, bütün bu əməkdaşlıqlarla yanaşı, Azərbaycan həmişə NATO-ya üzv olmaqdan çəkinib.
Məsələ ilə bağlı Azernews -a açıqlama verən hərbi ekspert Ramil Məmmədli qeyd edib ki, SSRİ-nin dağılmasından sonra müstəqillik əldə etmiş digər respublikalar kimi Azərbaycanın da NATO ilə əməkdaşlıqda maraqlı olduğunu və təbii ki, burada əsas amillərdən birinin işğal faktı olduğunu qeyd edib. Azərbaycan əraziləri və Rusiya prezidenti Boris Yeltsinin Azərbaycana qarşı mənfi münasibəti. O bildirib ki, Azərbaycanla NATO arasında əməkdaşlıq 1990-cı illərin ortalarından formalaşmağa başlayıb. Təbii ki, Azərbaycan da çox qısa müddətdə Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatına üzv oldu. Bununla bağlı müəyyən fəaliyyətlər də göstərilib.
“Lakin həmin dövrdə NATO ilə əməkdaşlıq məsələsi sürətlə irəliləməyə başladı və 1990-cı illərin sonunda Azərbaycan NATO ilə sülhyaratma missiyalarında iştirak etməyə başladı. Azərbaycan bu istiqamətdə Kosovo, Əfqanıstan və İraqda keçirilən əməliyyatlarda və tədbirlərdə iştirak edib. Bütün bunlarla paralel olaraq, Azərbaycan ordusu NATO tərəfdaş ölkələrinin və NATO-nun özünün təşəbbüsü və təşkil etdiyi müxtəlif təlimlərdə iştirak etmiş, Azərbaycan ordusunun nizami və zabit heyəti davamlı olaraq təhsil və təlim müəssisələrində kurslarda iştirak etmişlər. Bir sözlə, Azərbaycan ordusu NATO ilə əməkdaşlıq çərçivəsində dünya orduları, xüsusən də Qərb dövlətlərinin orduları ilə əlaqələri formalaşdırıb və dərinləşdirib”, – deyə Pundit vurğulayıb.
Məmmədli qeyd edib ki, Azərbaycan logistika, texniki təminat və s. kimi öhdəlikləri yerinə yetirib. O, əlaqələrin kifayət qədər dərin olduğunu və hətta Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyində NATO ilə əməkdaşlıq mərkəzinin yaradıldığını bildirib. Ancaq əvvəllər daha aktiv idi. Ekspert əlavə edib ki, 2010-cu illərin ortalarından başlayaraq regionda baş verən proseslər, Rusiya ilə Qərbin qarşıdurması, NATO-nun Rusiyaya doğru genişlənməsi, Şərqi Avropa ölkələri, Ukrayna və Cənubi Qafqazdakı fəaliyyəti və təbii olaraq Rusiyaya yönəlmiş addımlar. yeni münaqişə mərkəzlərinin yaranmasına səbəb oldu.
“Nəticədə 2014-cü ildən başlayaraq Ukrayna ərazisində Rusiya ilə NATO arasında münaqişə ocağı yaranıb. 2020-ci ildən başlayaraq bu yanğın alovlandı və müharibə mərhələsinə keçdi. Təbii ki, bu halda Azərbaycan qonşuları ilə münasibətləri korlamamaq üçün NATO ilə əməkdaşlıq məsələsinə yenidən baxıb. Bundan başqa, Azərbaycanın da haqlı tələbi olub. Məlum olduğu kimi, Azərbaycan ərazisinin 20 faizinin uzun illərdir işğal altında olmasına baxmayaraq, NATO və onun əsas dövlətləri bu işğalın aradan qaldırılması üçün heç bir konkret tədbir görməyiblər”.
Ramil Məmmədli bildirib ki, Azərbaycan ordusunun işğal olunmuş ərazilərinin azad edilməsi üçün silahlandırılması layihələrində iştirak etməyib, hətta Azərbaycanın qarşısında maneələr yaradıb, hücum silahları ilə silahlanmağa imkan vermirlər.
“Onlar hətta müxtəlif formalarda sanksiyalar da tətbiq ediblər. Təbii ki, yalnız bəzi ölkələr ikitərəfli əməkdaşlıq çərçivəsində bu prosesdə fərdi şəkildə iştirak etməyib. Bu gün NATO-nun əsas aparıcı dövlətlərinin Ermənistana verdiyi dəstək və sülh müqaviləsinin imzalanması üçün təzyiqlərin olmaması təbii olaraq rəsmi Bakını narahat edir. Bütün bu yuxarıda qeyd olunan hazırkı vəziyyətlər Azərbaycanın NATO ilə əlaqələrinin dərinləşməsində müəyyən suallar yaradır. Hər halda, Azərbaycan üçün ən vacib məsələ regionda uzunmüddətli sülh və sabitliyin bərqərar olmasıdır”, – deyə hərbi ekspert yekunlaşdırıb.